Γράφει ο Ζερβός Ακριβός
Ο ασκός, που βρισκόταν ανέκαθεν στα χέρια του κτηνοτρόφου, μετά τη σφαγή του ζώου του. Και ο αυλός, φτιαγμένος από καλάμι και ξύλο. Τα συνδυάζει και φτιάχνει πολιτισμό. Δημιουργεί το μουσικό όργανο, που έχει σε όλη του τη ζωή και με το οποίο τραγουδάει τον έρωτά του, το μεράκι του, τη δουλειά του και πραγματικά γεγονότα που έγιναν θρύλοι μέσα από το τραγούδι και αργότερα, την ξενιτιά. Αυτός είναι ο άσκαυλος.
Καταγωγή μπορεί και να έχει. πατρίδα δεν έχει.
Σχεδόν όπου υπάρχουν ζώα, καλάμια και ξύλα κι ένας άνθρωπος με επιθυμία να παίξει μουσική και να τραγουδήσει, αυτό το όργανο υπάρχει.
Ημερομηνία γέννησης άγνωστη. Αλλά σίγουρα μετράει χιλιετίες. Πρώτος που έπαιξε αυτό το όργανο ίσως είναι ο Αυλητής της Κέρου, ένα ειδώλιο του 2800-2300 πΧ που βρέθηκε στην Κέρο, στις Κυκλάδες, με δίαυλο στο στόμα. Χωρίς ασκό, ακόμα. Υπάρχουν απεικονίσεις σε βυζαντινές τοιχογραφίες με έναν απ’ τους μουσικούς να παίζει άσκαυλο και αντίστοιχες εικόνες σε χειρόγραφα ευρωπαίων συγγραφέων και περιηγητών.
Τα ονόματα του άσκαυλου στην Ελλάδα: γκάιντα (λίγο διαφορετική κατασκευαστικά), ασκομαντούρα, αγγείο, τσαμπούνα. Η λέξη τσαμπούνα μας ήρθε από τους Ιταλούς, από την ‘zambogna, zimbogna’, που κι αυτοί την πήραν από τους Έλληνες… από την λέξη «Συμφωνία».
«Συμφωνία» κυριολεκτικά σημαίνει συνήχηση. Η λέξη αυτή περιγράφει ακριβώς την τσαμπούνα, αφού έχει δύο ομόηχους αυλούς που συνηχούν. Και προσφέρουν έναν εκστατικό ήχο, δυνατό σε ένταση που ανέκαθεν προκαλούσε διάθεση για τραγούδι και χορό.
Οι Κυκλάδες έχουν την τσαμπούνα. και τα Δωδεκάνησα, όπως και νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Η Κρήτη έχει την ασκομαντούρα. Ο Πόντος το αγγείον. Η Μακεδονία και η Θράκη το αδελφό όργανο, την γκάιντα. Σε όλες αυτές τις περιοχές, ο άσκαυλος μπήκε τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα στο ντουλάπι. Όργανα χάθηκαν, μουσικοί ξέχασαν ή ξεχάστηκαν και κάποια τραγούδια δε βρήκαν αυτιά να τραγουδηθούν για να συνεχίσουν τη ζωή και την εξέλιξή τους.
Και, ξαφνικά, πριν από λίγα χρόνια… ανακαλύπτουμε ξανά την ομορφιά αυτού του οργάνου και το ξαναγκαλιάζουμε (κυριολεκτικά. αυτό το όργανο παίζεται αγκαλιάζοντάς το!). Ίσως γιατί ο ήχος του κυλάει στο αίμα μας, ίσως απλώς γιατί ακούμε μουσική χωρίς παρωπίδες παλιότερων δεκαετιών.
Ίσως απλώς γιατί απολαμβάνουμε να μας ξεσηκώνει.
Όσοι το ανακαλύπτουμε λοιπόν, θέλουμε να μοιραστούμε τη μουσική και την έκσταση που μας προκαλεί και με άλλους ανθρώπους. Κι επειδή το μοίρασμα πλέον γίνεται ακόμη ευρύτερο με το διαδίκτυο, η τσαμπούνα αποκτά μια θέση σε αυτό κι έτσι δημιουργείται το διαδικτυακό ASKOS project.
Το ASKOS project έχει σκοπό να γνωρίσει την τσαμπούνα σε ανθρώπους που δεν την ξέρουν και να δώσει λόγο σε όσους την γνωρίζουν να την αγαπήσουν περισσότερο. Βίντεο εκμάθησης, τραγούδια από τις περιοχές που παίζεται, συνεντεύξεις με τους "παλιούς" και τους "νέους" του οργάνου και άρθρα αλλά και κουβέντες γύρω από αυτό είναι κάποια από τα στοιχεία του project.
Μπορείτε να το γνωρίσετε στο Youtube, το Facebook και το Instagram.
Γνωρίστε τον Ζερβό Ακριβό μέσα από το προφίλ του στο 1ο Ψηφιακό Δίκτυο Παράδοσης και Πολιτισμού.
Το κείμενο δημοσιεύθηκε στην ενότητα "Ένθετα Τέχνης" του Περιοδικού Σύναξη, τ.156
